لکوپلاکی یا سفیدکژنه یک بیماری بدخیم ضایعه‌ای در مخاط دهان است که باعث تشکیل خطوط سفید روی کناره‌های زبان و سایر نواحی دهان می‌شود. این بیماری معمولاً بی خطر است و به صورت تصادفی در برخی افراد دیده می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است به شدت پیشرفت کرده و به بیماری بدخیم تبدیل شود.
انواع لکوپلاکیا
لکوپلاکیاها یا ضایعات سفید رنگ در دهان، به صورت متفاوتی با توجه به شکل و نوع آنها طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از انواع لکوپلاکیاها عبارتند از:
- لکوپلاکیای هموژن: این نوع لکوپلاکیا به شکل یک ضایعه صاف و هموژن و با رنگ سفید یا کرمی روی بافت داخل دهان دیده می‌شود. این نوع لکوپلاکیا بیشتر در زبان و دهانه‌ها دیده می‌شود و معمولاً بی خطر است.
- لکوپلاکیای ندولار: این نوع لکوپلاکیا به شکل ضایعات گرد و ندولی با رنگ سفید یا کرمی می‌باشد. این نوع لکوپلاکیا بیشتر در بخش‌هایی از دهان که در مستقیم نور خورشید نیستند، مانند بخش داخلی لب‌ها و گوشه‌های دهان دیده می‌شود.
- لکوپلاکیای زگیلی: این نوع لکوپلاکیا به شکل خطوط سفید روی بافت داخل دهان و بیشتر در کناره‌های زبان دیده می‌شود. این نوع لکوپلاکیا ممکن است باعث تحریک و درد در بیمار شود.
- لکوپلاکیای زگیلی پرولیفراتیو: این نوع لکوپلاکیا به شکل ضایعات دارای سطوح خوشه‌ای و مشبک با رنگ سفید یا کرمی روی بافت داخل دهان دیده می‌شود. این نوع لکوپلاکیا ممکن است باعث تحریک و درد در بیمار شود و در صورت پیشرفت بیماری، به بیماری بدخیم تبدیل شود.
علت لکوپلاکیا
علت لکوپلاکیا هنوز به طور کامل مشخص نیست ولی برخی عوامل ممکن است برای ایجاد و پیشرفت آن موثر باشند. برخی از عوامل موثر در ایجاد لکوپلاکیا عبارتند از:
- عفونت‌ها: برخی از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی می‌توانند باعث تحریک و ایجاد لکوپلاکیا شوند.
- تغذیه نامناسب: تغذیه نامناسب و فقر غذایی می‌تواند منجر به ایجاد لکوپلاکیا شود.
- سیگار: سیگار کشیدن با عوارض بسیاری مواجه است و می‌تواند به ایجاد لکوپلاکیا و بیماری‌های دیگری در دهان منجر شود.
- مصرف الکل: مصرف الکل می‌تواند باعث ایجاد لکوپلاکیا شود و به علت خشک کردن بافت دهان باعث افزایش خطر آسیب به بافت دهانی شود.
- برخی داروها: مصرف برخی داروها می‌تواند به عنوان عامل ایجاد لکوپلاکیا عمل کند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی بیشتر به لکوپلاکیا در معرض هستند.
- تحریک مکانیکی: برخی از فعالیت‌های مکانیکی مانند گرفتن دندان یا استفاده از پروتزهای دندانی می‌توانند باعث تحریک و ایجاد لکوپلاکیا شوند.
علائم لکوپلاکیا
علائم لکوپلاکیا ممکن است به صورت متفاوتی در بین افراد مشاهده شود و بسته به نوع و شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی از علائم شایع لکوپلاکیا عبارتند از:
- خطوط یا ضایعات سفید رنگ روی بافت داخل دهان، به خصوص در کناره‌های زبان، لب و دهانه‌ها
- درد و تحریک در مناطق دارای لکوپلاکیا
- سوزش و درد در دهان
- تغییر رنگ و شکل بافت داخل دهان
- خونریزی در صورت آسیب به لکوپلاکیا
- بروز التهاب و عفونت در منطقه دارای لکوپلاکیا
- بروز خارش در مناطق دارای لکوپلاکیا
- در صورت پیشرفت بیماری، افزایش اندازه و تعداد لکوپلاکیاها
نحوه تشخیص لکوپلاکیا
برای تشخیص لکوپلاکیا، پزشک دندانپزشک متخصص بررسی دقیقی از داخل دهان انجام می‌دهد و برای تایید تشخیص، ممکن است از روش‌های تشخیصی متفاوتی استفاده کند. برخی از روش‌های تشخیصی لکوپلاکیا عبارتند از:
- بررسی دیداری: پزشک با استفاده از یک مایکروسکوپ دهانی، بافت داخل دهان را بررسی می‌کند و علائم لکوپلاکیا را بررسی می‌کند.
- بررسی بافت شناسی: در صورت نیاز، نمونه بافت از منطقه مشکوک به لکوپلاکیا برداشته می‌شود و با استفاده از روش‌های بافت شناسی، تشخیص دقیقی از نوع لکوپلاکیا برای بیمار تعیین می‌شود.
- دستگاه پیوسته پرتودهی: با استفاده از دستگاه پیوسته پرتودهی، تصاویر دقیقی از لکوپلاکیا و محیط اطراف آن ایجاد می‌شود تا پزشک بتواند از نوع و شدت لکوپلاکیا اطلاعات بیشتری کسب کند.
- بررسی بافت شناسی مولکولی: این روش جدیدتری است که با استفاده از روش‌های مولکولی، تشخیص دقیقی از نوع لکوپلاکیا و مشخصه‌های آن ارائه می‌دهد.
درمان لکوپلاکیا
درمان لکوپلاکیا بستگی به نوع و شدت بیماری، علت آن و وضعیت عمومی بیمار دارد. برخی از روش‌های درمانی لکوپلاکیا عبارتند از:
- رعایت بهداشت دهان: رعایت بهداشت دهان، شامل مسواک زدن دو بار در روز، استفاده از پاستیل یا شیرینی بدون قند، مصرف آب بیشتر و اجتناب از سیگار و مصرف الکل می‌تواند برای پیشگیری و درمان لکوپلاکیا مفید باشد.
- داروهای ضد التهاب: در صورت وجود التهاب در منطقه دارای لکوپلاکیا، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز کند.
- مصرف ویتامین‌ها: مصرف ویتامین‌های مختلف مانند ویتامین C و ویتامین B12 می‌تواند به بهبود و درمان لکوپلاکیا کمک کند.
- کریوتراپی: در این روش، با استفاده از یک فلز سرد، بافت داخل دهان یخبندان شده و لکوپلاکیا به طور موضعی تخریب می‌شود.
- لیزر درمانی: در این روش، با استفاده از لیزر، بافت داخل دهان به طور موضعی تخریب می‌شود.
- جراحی: در صورت لزوم، پزشک ممکن است اقدام به جراحی برای برداشتن لکوپلاکیاهای بزرگ و مزاحم نماید.
دارو ها
درمان دارویی لکوپلاکیا شامل استفاده از محصولات دارویی مختلف است که باعث کاهش التهاب و تسکین علائم بیماری می‌شوند. در زیر به برخی از داروهای معمول برای درمان لکوپلاکیا اشاره می‌کنیم:
- کورتیکواستروئیدها: این داروها باعث کاهش التهاب و تسکین علائم لکوپلاکیا می‌شوند. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی، محلول دهانی و یا اسپری استفاده شوند.
- تریامسینولون: این دارو یک استروئید قوی است که به صورت محلول دهانی یا اسپری استفاده می‌شود و باعث کاهش التهاب و تسکین علائم لکوپلاکیا می‌شود.
- دانازول: این دارو به صورت خوراکی استفاده می‌شود و به عنوان یک داروی ضد التهابی در درمان لکوپلاکیا مفید است.
- متوترکسات: این دارو به عنوان یک داروی ضد التهابی و سیتوتوکسیک در درمان لکوپلاکیا استفاده می‌شود. این دارو به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شود.
- سیکلوسپورین: این دارو یک داروی ضد التهابی و ایمونوساپرسور است که به صورت خوراکی استفاده می‌شود و در درمان لکوپلاکیا مفید است.
- آزاتیوپرین: این دارو یک داروی ضد التهابی نوعی است که به صورت خوراکی استفاده می‌شود و در درمان لکوپلاکیا مفید است.
کریوتراپی
کریوتراپی یکی از روش‌های درمانی لکوپلاکیا است که در آن با استفاده از یک فلز سرد (مانند نیتروژن مایع)، بافت داخل دهان یخبندان شده و لکوپلاکیا به طور موضعی تخریب می‌شود. در این روش، فلز سرد به محل مورد نظر برای چند ثانیه اعمال می‌شود و باعث برودت بافت داخل دهان می‌شود. بدلیل برودت بافت، سلول‌های لکوپلاکیا تخریب شده و از بین می‌روند.
کریوتراپی برای درمان لکوپلاکیا مزایایی دارد. این روش روی بافت سالم تأثیر نمی‌گذارد و فقط بافت آسیب دیده را تخریب می‌کند. همچنین، کریوتراپی به صورت محلی با بیهوشی موضعی انجام می‌شود و در مقایسه با جراحی لکوپلاکیا کمترین ناراحتی را برای بیمار ایجاد می‌کند. این روش سریع و آسان است و بیمار معمولاً پس از انجام کریوتراپی، می‌تواند به زودی به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد.
با این حال، کریوتراپی همچنین ممکن است با عوارضی همراه باشد. در برخی موارد، ممکن است باعث درد، التهاب، خونریزی و تغییر رنگ پوست شود. همچنین، کریوتراپی ممکن است برای برخی افراد نامطلوب باشد، مانند افرادی که حساسیت شدید به سرما دارند.
جراحی لکوپلاکیا
جراحی لکوپلاکیا، در صورتی که لکوپلاکیا به اندازه کافی بزرگ باشد و مزاحمتی برای بیمار ایجاد کرده باشد، به عنوان روش درمانی انتخاب می‌شود. در این روش، پزشک دندانپزشک متخصص با استفاده از یک ابزار چند منظوره که به آن بیوپسی بیماری معروف است، لکوپلاکیا را برداشته و بافت‌های سالم دیگر را حفظ می‌کند.
جراحی لکوپلاکیا به صورت محلی با بیهوشی موضعی انجام می‌شود و معمولاً زمان کوتاهی (حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه) طول می‌کشد. پس از جراحی، بیمار باید رعایت بهداشت دهان و دندان خود را بیشتر از قبل به عمل آورد و برای درمان زخم، ممکن است پزشک داروهای ضد التهاب و ضد درد تجویز کند.
درمان لکوپلاکیا با گیاهان دارویی
لکوپلاکیا یک بیماری پوستی است که بافت‌های داخل دهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. درمان لکوپلاکیا با استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مورد استفاده قرار بگیرد. در ادامه به برخی از گیاهان دارویی که برای درمان لکوپلاکیا به کار می‌روند، می‌پردازیم:
- چای ترش: چای ترش یکی از گیاهان دارویی معروف است که برای درمان لکوپلاکیا مفید است. ترکیبات فعال موجود در چای ترش مانند تانین‌ها، باعث تسکین درد و التهاب می‌شوند و به بهبود علائم لکوپلاکیا کمک می‌کنند.
- کنگر: کنگر یکی از گیاهان دارویی است که برای درمان لکوپلاکیا مفید است. این گیاه ضد التهاب و ضد عفونی کننده است و بهبود علائم لکوپلاکیا را تسریع می‌کند.
- آلوئه ورا: آلوئه ورا نیز یکی از گیاهان دارویی مفید در درمان لکوپلاکیا است. این گیاه قابلیت تسکین درد و التهاب را دارد و می‌تواند به بهبود علائم لکوپلاکیا کمک کند.
- گیاه چای سبز: گیاه چای سبز نیز می‌تواند در درمان لکوپلاکیا موثر باشد. تحقیقات نشان داده است که ترکیبات موجود در چای سبز مانند کاتچین‌ها، باعث تسکین التهاب و بیماری‌زدایی می‌شوند.
- مرزنجوش: مرزنجوش به عنوان یک گیاه دارویی ضد التهاب و ضد عفونی کننده شناخته شده است. مصرف مرزنجوش می‌تواند به بهبود علائم لکوپلاکیا کمک کند.
به طور کلی، با توجه به عدم داشتن شواهد علمی کافی، استفاده از گیاهان دارویی به تنهایی به عنوان روش درمانی لکوپلاکیا توصیه نمی‌شود و باید با رعایت نکاتی که در پاسخ قبلی ذکر شد، با پزشک معالج هماهنگ شود.
عوارض عدم درمان لکوپلاکیا
لکوپلاکیا یک بیماری پوستی است که بافت‌های داخل دهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در صورت عدم درمان، می‌تواند برای بیمار عوارض جدی ایجاد کند. برخی از عوارض عدم درمان لکوپلاکیا عبارتند از:
- تشدید علائم: در صورتی که لکوپلاکیا تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است علائم بیماری بدتر شود. این می‌تواند منجر به افزایش درد و التهاب شود.
- عفونت: لکوپلاکیا باعث شکافتگی و زخم‌های دهان می‌شود که می‌تواند باعث عفونت شود. در صورت عدم درمان، احتمال ابتلا به عفونت بیشتر می‌شود.
- سختی در خوردن: با گذشت زمان، لکوپلاکیا می‌تواند باعث سختی در خوردن و بلعیدن غذا شود. این می‌تواند به کاهش وزن و کاهش سطح انرژی بیمار منجر شود.
- افزایش خطر بروز سرطان دهان: در صورت عدم درمان لکوپلاکیا، احتمال بروز سرطان دهان بیشتر می‌شود.
- عدم توانایی در سختی‌های دهان: در صورتی که لکوپلاکیا تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است بعضی از بافت‌های داخل دهان دائمی تغییر کنند و باعث سختی درمان شوند.
