دندان نهفته به سادگی به این معنی است “دندان در لثه گیر کرده است و نمی تواند بیرون آمده و عملکرد خود را انجام دهد“. بیماران معمولا مشکلاتی را در مورد دندان عقل نهفته تجربه می کنند. این دندان ها در انتهای آرواره گیر کرده و در میان مشکلات دیگر، منجر به عفونت های دردناک نیز می شوند. از آن جا که دندان های عقل عملکرد خاصی را انجام نمی دهند، معمولا در صورت ایجاد مشکل کشیده می شوند.
شایع ترین دندان های نهفته، دندان های مولر سوم فک بالا و پایین، کناین های فک بالا و پره مولر های فک پایین هستند. در یک تحقیق در بیماران بالاتر از 10 سال، 17 درصد از بیماران یک دندان عقل نهفته داشتند که 40 درصد آن ها مربوط به دندان مولر سوم بود.
تجمع دندانی، موقعیت نامناسب جوانه دندانی، دندان های اضافه، فقدان فضا در قوس دندانی، کیست ها، ریشه های دندانی تحلیل نرفته و عادت های دهانی مثل مکیدن انگشت، از عوامل ایجاد دندان نهان می باشند. در این مواقع درمان ارتودنسی کمک شایانی به اصلاح ناهنجاری موجود می نماید.
در برخی منابع، بیشترین عامل نهفتگی دندان مولر سوم یا دندان عقل نهفته، فقدان فضای کافی دانسته شده است. در مطالعه دیگری، چهار عامل اصلی برای نهفتگی دندان تحت عناوین: طول قوسی فک تحتانی، مسیر عمودی رشد کوندیل، مسیر دیستالی (عقبی) رویش و تاخیر در تکامل دندان های ماندیبل (فک پایین)، ذکر شده است.
با وجود اختلاف های نژادی در توالی رویش، دندان های مولر سوم در بیشتر نژاد ها آخرین دندان هایی هستند که می رویند و این نیز علتی برای شیوع نهفتگی دندان عقل به شمار می آید.
دندان عقل نهان یا به طور کلی دندان نهفته، ممکن است باعث ایجاد عوارض مختلفی شوند. به همین دلیل خارج کردن آنها ضروری است.
دندان نهان باید خارج شود
متخصصان دندانپزشکی و متخصص ارتودنسی توصیه می کنند که دندان نهفته باید پس از تشخیص، در اولین زمان ممکن تحت درمان قرار گیرد. یا باید هرچه سریع تر جراحی و خارج شود و یا در صورت امکان، از طریق درمان ارتودنسی، به قوس دندانی نرمال هدایت شود.
همانطور که گفته شد، دندان نهان باید به سرعت خارج شود. زیرا با افزایش سن، احتمال ابتلا به انواع بیماری ها از قبیل بیماری های سیستم ایمنی، دیابت، مشکلات قلبی و عروقی و بیماری های ریوی مطرح می شود. همچنین با افزایش سن، انعطاف ها از جمله استخوان فک کاهش یافته و ترمیم بافت ها در صورت جراحی، به تعویق می افتد. مجاور می شوند
همچنین، دندان نهفته درد فراوانی دارد و در صورت عدم خروج به موقع عوارضی چون عفونت، ایجاد کیست، احتمال ایجاد تومور، آسیب و ایجاد بی نظمی در دندان های مجاور و افزایش حساسیت و خطر شکستگی فک در مواجهه با ضربات را به دنبال دارد.
پس توجه کنید که اولین درمان پیشنهادی ارتودنسی است. اما اگر امکان هدایت دندان نهفته به جایگاه اصلی آن در قوس دندانی وجود نداشته باشد، خارج کردن دندان نهفته به روش جراحی ضروری است.
لازم به ذکر است، در افراد بالای 40 سال، معمولا دندان نهفته به صورت کامل داخل استخوان فک فرو میرود و کلسیفیه می شود. در صورت عدم وجود عارضه مشخص و پس از انجام معاینات کامل و تهیه عکس رادیوگرافی، دندانپزشک معالج ممکن است جراحی دندان نهفته را تجویز نکرده و تنها به چکاب سالیانه دندان ها بسنده کند.
علاوه بر آن، در برخی افراد ممکن است دندان عقل هیچگاه تشکیل نشود. اما پیشنهاد می شود افراد 20 تا 25 سالی که از وجود و یا عدم وجود دندان عقل خود اطمینان ندارند، به دندانپزشک مراجعه کنند تا با تهیه عکس رادیولوژی، امکان وجود دندان نهان (عقل نهفته) در آنها بررسی شود.
تشخیص دندان نهفته
دندان های نیش معمولا تا 14 سالگی به طور کامل رشد می کنند. در این زمان درمان دندان نیش نهفته با ارتودنسی یکی از روش های موثر درمان محسوب می شود. همچنین میانگین سن رویش دندان های عقل نیز 20 سال تعیین شده است که نهایتا تا سن 35 سالگی، رویش دندان های عقل باید کامل شده باشد. در صورتی که این دندان ها تا این سن های ذکر شده رویش نیافته و رشد نکرده باشند، باید از نظر احتمال نهفتگی دندان بررسی شوند.
دندان نهفته (دندان نیش بالا)
دندان نیش بالا دومین دندانی است که معمولا به ناهنجاری دندان نهفته دچار می شود. دندان نیش دندانی مهم در قوس دندانی است و نقش مهمی را در شکل بایت ایفا می کند. دندان نیش بسیار محکم هستند و طولانی ترین ریشه ها را در میان دندان های انسان دارند. دندانهای نیش طوری طراحی شده اند که اولین دندان هایی باشند که در هنگام بسته شدن آرواره به یکدیگر می رسند. به همین در هدایت بقیه دندان ها در شکل بایت موثرند.
همچنین اگر دندان پزشک هستید میتوانید از بهترین تجهیزات دندان پزشکی دیدن کنید.
به طور معمول دندان نیش آخرین دندان جلویی است که به صورت دائمی در می آید. این دندان ها در حدود سیزده سالگی در می آیند و باعث می شوند که هر گونه فضا میان دندان های جلویی اشغال شود. اگر دندان نیش نهفته شود، تلاش می شود تا به هر نحو در آمده و در جایگاه مناسب خود در قوس دندانی قرار گیرد. تکنیک هایی که برای کمک به رویش این دندان استفاده می شوند، می توانند برای هر دندان دیگری نیز انجام گیرند اما بیشتر برای کمک به دندان نیش بالا استفاده می شوند. شصت درصد دندان های نیش نهفته در کام دهان (فک بالا) قرار دارند. باقی دندان های نیش نهفته در میانه استخوان تکیه گاهی یافت می شوند که در سطحی بالاتر از ریشه های دندان های مجاور یا در سمت بیرونی قوس دندانی رو به صورت رشد کرده اند.
تشخیص زودهنگام دندان نهفته
هر چه بیمار سن بیشتر باشد، احتمال بیشتری دارد که دندان نیش با فشار طبیعی نروید، حتی اگر فضای کافی برای بیرون آمدنش وجود داشته باشد. انجمن متخصصین ارتودنسی آمریکا پیشنهاد می کند که رادیوگرافی پانورامیکی از تمام دندان ها به همراه آزمایش های دندانی معمول برای همه بیماران حدود هفت سال انجام شود تا تعداد دندان ها و مشکلات احتمالی برای رویش آنها مشخص شود. خیلی مهم است که مشخص شود آیا تمام دندان های دائمی در آرواره بیمار وجود دارند یا اینکه برخی از آنها دیده نمی شوند.
این آزمایش معمولا توسط دندانپزشک عمومی یا متخصص بهداشت انجام شده و هنگامی که مشکل تشخیص داده شد، بیمار به متخصص ارتودنسی ارجاع داده می شود. درمان این مشکل ممکن است شامل قرار دادن دستگاه های ارتودنسی توسط متخصص باشد که فضا را برای رویش مناسب دندان دائمی باز می کند. درمان ممکن است نیازمند ارجاع به جراح فک و صورت باشد تا دندان شیری باقیمانده یا دندان دائمی مانع شونده را خارج کرده تا دندان مهم تر نیش بتواند بیرون بیاید.
تاثیر سن در درمان دندان نهفته
جراح فک و صورت همچنین باید دندان یا رشد اضافی استخوانی را که مانع رشد دندان های دائمی شده است، حذف کند. اگر راه رویش دندان باز باشد و فضای کافی تا سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی ایجاد شده باشد، احتمال بالایی وجود دارد که دندان نیش با کمک فشار طبیعی بیرون بیاید. اگر رویش این دندان تا ۱۳ یا ۱۴ سالگی طول بکشد، دندان نیش نهفته حتی با وجود جای خالی ایجاد شده برای رویش، بیرون نخواهد آمد. اگر بیمار سن زیادی داشته باشد (بیش از چهل سال)، احتمال بسیار بالایی وجود دارد که دندان در همان موقعیتی که هست گیر کند. در این موارد با وجود همه تلاش های متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت دندان بیرون نخواهد آمد. متاسفانه تنها انتخاب در این موقعیت خارج کردن دندان نهفته از دهان و در نظر گرفتن درمانی آلترناتیو برای جایگزینی آن در قوس دندان است.
درمان ناهنجاری دندان نهفته از طریق ارتودنسی
در جراحی ساده ای که می تواند در مطب جراح انجام گیرد، بافت لثه بالای دندان نهفته برداشته می شود تا دندان پنهان زیر آن مشخص شود. اگر دندان شیری وجود داشته باشد، به طور همزمان از لثه خارج می شود. زمانی که دندان نهفته مشخص شد، جراح براکت ارتودنسی را به آن نصب می کند. به براکت زنجیر طلایی مینیاتوری وصل شده است. جراح زنجیر را به صورت موقت به سیم قوسی شکل ارتودنسی نصب می کند. در برخی از موارد، دندان نهفته با بخیه کردن بافت لثه بالای دندان آشکار باقی می ماند. در بیشتر مواقع، لثه به حالت اصلی خود برگردانده شده و بخیه می شود، در حالی که زنجیر متصل به دستگاه ارتودنسی به عنوان حفره ای کوچک در لثه باقی می ماند.
مدت کوتاهی پس از جراحی (حدود یک تا چهارده روز) بیمار نزد متخصص ارتوپدی باز می گردد. بند رابری به زنجیر متصل می شود تا فشار بیرون کشنده کمی را به دندان نهفته وارد کند. این کار فرآیند جابه جایی دندان به جایگاه مناسبش را در قوس دندانی آغاز می کند. این فرآیند آهسته، کنترل شده و بسیار با دقت انجام می گیرد که ممکن است تا یک سال به طول بیانجامد. به یاد داشته باشید که هدف بیرون آمدن دندان نهفته است، نه خارج کردن آن از دهان. زمانی که دندان به جایگاه نهایی خود در قوس دندانی رسید، بافت لثه پیرامونی آن بالا می آید تا مطمئن شود دندان به اندازه کافی محکم و سالم است.
در برخی شرایط، به خصوص مواردی که دندان باید در مسیری طولانی جا به جا شود، ممکن است نیاز به جراحی لثه کوچکی باشد که توده ای از بافت لثه به دندان جا به جا شده اضافه شود. این کار باعث می شود که دندان برای کاربری های معمولش سالم باقی بماند.
درمان دندان نهفته در جایگاه های مختلف
این قواعد اصلی، می تواند برای هر دندان نهفته ای در دهان اعمال شود. نهفته بودن هر دو دندان نیش بالا غیر معمول نیست. در این موارد، فضای لازم در قوس دندانی برای هر دو طرف به طور همزمان آماده خواهد شد. زمانی که متخصص ارتودنسی آماده باشد، جراح دندان های نهفته را جراحی و آشکار کرده و براکت را به هر دو دندان متصل می کند. به این ترتیب بیمار تنها یک بار دوره نقاهت جراحی را خواهد گذراند. به دلیل اینکه دندان های قدامی کوچک بوده و تنها یک ریشه دارند، بیرون کشیدن آنها از حالت نهفته راحت تر از دندان های خلفی می باشد. دندان های آسیا که بزرگتر بوده و چندین ریشه دارند، جا به جایی سخت تری نیز خواهند داشت. مانورهای ارتودنسی مورد نیاز برای جا به جایی دندان آسیای نهفته به دلیل جایگاه آن در انتهای قوس دندانی بسیار پیچیده تر می باشد.
همچنین اگر دندان پزشک هستید میتوانید از بهترین یونیت صندلی دندانپزشکی دیدن کنید.
مطالعات اخیر نشان داده اند که تشخیص زودهنگام دندان نیش نهفته (یا هر گونه دندان نهفته دیگری به جز دندان عقل) باعث می شود که درمان در سن پایین تری شروع شود. زمانی که دندانپزشک عمومی یا مسئول بهداشت مشکل رویش را تشخیص می دهد، بیمار باید برای ارزیابی اولیه به متخصص ارتودنسی ارجاع داده شود. در برخی موارد بیمار حتی پیش از شروع درمان ارتودنسی نزد جراح فک فرستاده می شود. همانگونه که توضیح داده شد، از جراح خواسته می شود که دندان شیری باقی مانده یا دندان دائمی مانع را بیرون بیاورد. در نهایت، ممکن است از جراح خواسته شود که دندان نیش نهفته را بدون اتصال براکت و زنجیر به آن آشکار سازد. در واقع این کار جراحی ساده تری نسبت به آشکار کردن دندان همراه با اتصال براکت ها دارد. نتیجه این فرآیند تشویق رشد دندان پیش از نهفته شدن و گیر کردن کامل دندان است.
انتظارات از جراحی و ارتودنسی دندان نهفته
جراحی آشکار سازی و نصب براکت ارتودنسی بر روی دندان، جراحی سرراستی است که در مطب جراح فک و صورت انجام می شود. در بیشتر موارد این جراحی با بی حسی موضعی و تزریق آرامبخش انجام می شود. از آنجا که بیماران در این جراحی اغلب کمتر از ده سال سن دارند، تزریق آرامبخش ضروری به نظر می رسد. جراحی برای آشکار سازی و نصب براکت یک دندان در حدود چهل و پنج دقیقه زمان می برد. در صورتی که دندان نیش هر دو طرف نیاز به درمان داشته باشد، این زمان به یک ساعت افزایش می یابد. اگر فرآیند درمان تنها منحصر به آشکار سازی دندان نهفته باشد، زمان لازم نصف می شود. همه این موارد در زمان مشاوره با جراح مطرح می شود.
پس از جراحی باید انتظار کمی خونریزی را از محل انجام آن داشته باشید. با وجود اینکه بیمار در محل جراحی شده احساس ناراحتی خواهد داشت، بسیاری از افراد اذعان کرده اند که داروهایی نظیر ادویل در تحمل درد کمک بسیاری کرده است. معمولا در دو یا سه روز پس از جراحی نیاز کمی به مسکن خواهد بود. ممکن است لب های بیمار متورم شود که با قرار دادن یخ روی محل جراحی می توان میزان آن را کاهش داد. کبودی پس از جراحی اصلا معمول نیست.
رژیم غذایی پس از جراحی دندان نهفته
بهترین متخصص ارتودنسی تهران کسی است که تا بهبودی کامل بیمار را همراهی کند. بنابراین ممکن است که توصیه هایی در مورد رژیم غذایی پس از جراحی از متخصص خود بشنوید. در ابتدا رژیم غذایی بیمار باید کاملا نرم باشد، ولی زمانی که عمل جویدن راحت تر شد، می توان به رژیم غذایی عادی بازگشت. گرچه از غذاهای تردی که ممکن است به محل جراحی صدمه بزنند، همانند چیپس باید پرهیز کرد. معمولا ویزیت بعدی پزشک هفت تا ده روز پس از جراحی است تا فرآیند بهبود از جراحی را ارزیابی کند. در فاصله روز اول تا چهاردهم پس از جراحی می توان به متخصص ارتودنسی مراجعه کرد تا فرآیند رویش دندان نهفته را با بند رابر و زنجیر مناسب به دندان شروع کند.
تشکیل کیست ناشی از نهفتگی دندان
الف – کیست دنتی ژروس (Dentigerous)
کیست دنتی ژروس از فولیکول دندان نهفته ایجاد شده و می تواند در بعضی موارد سپه ایجاد تورم داخل دهانی و ایجاد یک آسیمتری پیش رونده گردد که این تورم می تواند بر روی اعصاب ناحیه بخصوص عصب دندانی تحتانی فشار آورده و ایجاد درد و ناراحتی کند گاهی درد به علت عفونت داخل کیست ایجاد می شود و در هنگام معاینات کلینیکی یک یا دو یا چند دندان از سری دندانی حذف شده است معمولا عامل بوجود آورنده کیست یک دندان می باشد که وسعت و فشار کیست مانع رویش دندانهای مجاور نیز می گردد.
ب – کیست رویشی
در نسوج نرم عارض می شود بنابراین چنین کیستی رابطه مشابهی با تاج یک دندان – نظیر رابطه ای که یک ضایعه کیستیک دنتی ژروس با تاج دارد . خواهد داشت البته تفاوت مختصری بین این دو کیست وجود دارد یعنی در حالی که نوع دنتی ژروس در حول تاج یک دندان رویش نیافته رشد کرده و در محفظه استخوانی قرار می گیرد، ولی کیست رویشی زمانی که دندان در درون نسوج نرم مستقر در روی استخوان رویشش متوقف شده باشد عارض می شود. باز کردن و برداشتن قسمتی از کیسه کیستی مذکور، علائم فوق را تخفیف داده و به دندان اجازه خروج و رویش می دهد.
تشکیل نئوپلاسم ناشی از نهفتگی دندان
گزارشهای متعددی از بروز نئوپلاسم در اطراف دندانهای نهفته داده شده است.| تومورهای ادنتوژنیک اپی تلیال بخصوص آملوبلاستوما که می تواند از اپی تلیوم کیست های ادنتوژنیکی به ویژه کیست دنتی ژروس و ادنتوماها منشاء بگیرد درمان آن از طریق جراحی دارای بعد وسیعی از کورتاژ محافظه کارانه تارزکسیون رادیکال تومور همراه با خارج کردن دندان نهفته می باشد..
تضعیف استخوان مجاور ناشی از نهفتگی دندان
دندانهای نهفته موجب تضعیف استخوان مجاور می شوند بخصوص در فک پائین که در آسیبهای وارده به فک در لحظه اول این نقاط تضعیف شده می توانند دچار شکستگی گردند.
ایجاد پوسیدگی و بیماریهای پریودنتال ناشی از نهفتگی دندان
دندانهای نهفته می توانند سبب ایجاد پوسیدگی بر روی خود و یا دندانهای مجاور و ایجاد بیماریهای پریودنتال و پاکت در ناحیه تماس خود با دندانهای مجاور شوند موارد دیگری چون التهاب ، درد گوش ، تاری دید می تواند بوجود آید.
