بیماری وبا نوعی بیماری باکتریایی است که معمولا از طریق آب آلوده شیوع می یابد. وبا باعث اسهال و کم آبی شدید می شود. عدم درمان این بیماری می تواند در عرض چند ساعت حتی در افرادی که سالم هستند، منجر به مرگ شود. روش های کنترل مدرن در آب و فاضلاب در کشورهای صنعتی به طور جدی شیوع وبا را از بین برده است. اما وبا هنوز در آفریقا، آسیای جنوب شرقی و هائیتی وجود دارد. خطر شیوع وبا زمانی که فقر، جنگ و یا بلایای طبیعی باعث می شود مردم در شرایط شلوغ بدون بهداشت مناسب زندگی کنند، بالا میرود. وبا به راحتی درمان می شود. مرگ ناشی از کم آبی بسیار شدید است که می تواند با یک محلول ساده و ارزان قیمت هیدراتاسیون پیشگیری شود.
علائم وبا
اکثر افرادی که در معرض باکتری وبا یعنی ویبریو کلرا (Vibrio cholera) قرار میگیرند بیمار نمی شوند و هرگز متوجه نمیشوند که آلوده شده اند. با این حال، از آنجا که هفت تا ۱۴ روز باکتری وبا در مدفوع آنها وجود دارد، باز هم می توانند از طریق آب آلوده این باکتری را به دیگران منتقل کنند. اکثر موارد علامت دار وبا باعث اسهال خفیف یا متوسط می شوند که اغلب تمایز آن می تواند با اسهال ناشی از مشکلات دیگر دشوار باشد.
فقط حدود ۱ نفر از ۱۰ نفر فرد مبتلا به این بیماری علائم و نشانه های جدی تر دارد که معمولا طی چند روز بعد از عفونت ایجاد می شوند.
علائم عفونت وبا می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال. اسهال مربوط به وبا به طور ناگهانی اتفاق می افتد و ممکن است به سرعت باعث از دست رفتن جدی مایعات بدن شود؛ یعنی به اندازه یک قوطی (حدود ۱ لیتر) در ساعت. اسهال ناشی از وبا اغلب ظاهر شیری و بی رنگی دارد که شبیه به آبی است که در آن برنج شسته شده است (مدفوع آب-برنج).
- تهوع و استفراغ. بخصوص در مراحل اولیه وبا، استفراغ ممکن است چندین بار در ساعت بروزکند.
- کم آبی. پس از شروع علائم وبا، علائم کم آبی ممکن است در عرض چند ساعت ایجاد شود. بسته به اینکه چه مقدار از مایعات بدن از بین رفته اند، کم آبی بدن می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. از دست دادن ۱۰ درصد و یا بیشتر از وزن کلی بدن نشان می دهد کم آبی بدن شدید است. علائم و نشانه های کم آبی عبارتند از تحریک پذیری، بی حسی، چشم های گود افتاده، خشکی دهان، تشنگی شدید، پوست خشک و چروکیده که وقتی آن را نیشگون میگیرید به آرامی به حالت قبلی برمی گردد، خروجی ادرار کم یا بدون ادرار، فشار خون پایین و ضربان قلب نامنظم (آریتمی). کم آبی بدن ممکن است به از دست دادن سریع مواد معدنی در خون (الکترولیت ها) که باعث حفظ تعادل مایعات در بدن شما می شوند، منتهی شود. این وضعیت عدم تعادل الکترولیتی نامیده میشود.
جهت مشاهده مقاله استندینگ برد چیست؟ راهنمای خرید انواع استندینگ برد کلیک کنید
عدم تعادل الکترولیت
عدم تعادل الکترولیتی می تواند منجر به نشانه های جدی شود نشانه هایی از قبیل:
- گرفتگی عضلات. این گرفتگی نتیجه از دست دادن سریع املاحی همچون سدیم، کلرید و پتاسیم است.
- ضعف و بی حالی. این وضعیت یکی از عوارض جدی کمبود آب بدن است. بی حالی زمانی اتفاق می افتد که حجم خون پایین باعث کاهش فشار خون و کاهش مقدار اکسیژن در بدن شما می شود. در صورت عدم درمان، ضعف شدید hypovolemic می تواند در عرض چند دقیقه باعث مرگ شود.
علائم و نشانه های وبا در کودکان
به طور کلی کودکان مبتلا به وبا علائم و نشانه های مشابه بزرگسالان دارند، اما به علت از دست دادن مایعات، به طور ویژه نسبت به کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) حساس هستند، که ممکن است سبب بروز موارد زیر شود:
- تغییر وضعیت هوشیاری
- تشنج
- کما
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
خطر ابتلا به وبا در کشورهای صنعتی بسیار اندک است و حتی در مناطق شیوع وبا، اگر توصیه های ایمنی مربوط به مواد غذایی را دنبال کنید احتمالا به این بیماری مبتلا نمی شوید. با این حال، موارد پراکنده ای از وبا در سراسر جهان رخ می دهند. در صورت سفر به ناحیه ای که وبا در آنجا شایع است، اگر دچار اسهال شدید، به پزشک مراجعه کنید. اگر دچار اسهال هستید، به خصوص اسهال شدید و فکر می کنید که ممکن است در معرض وبا قرار داشته باشید، فورا به دنبال درمان باشید. کم آبی شدید یک وضعیت اورژانس پزشکی است که به مراقبت فوری نیاز دارد.
جهت مشاهده مقاله معرفی دستگاه آون آزمایشگاهی کلیک کنید
علل
نوعی باکتری به نام ویبریو کلرا ( Vibrio cholerae ) باعث عفونت وبا می شود. با این حال، مرگ و میر ناشی از این بیماری نتیجه سمی قوی به نام CTX است که در روده کوچک باکتری تولید می کند. CTX به دیواره های روده متصل می شود و در آنجا در جریان طبیعی سدیم و کلرید اختلال ایجاد میکند. این اختلال باعث می شود بدن مقدار زیادی آب به روده ترشح کند، و در نهایت به اسهال و از دست دادن سریع مایعات و املاح (الکترولیت ها) بدن منتهی میشود. منابع آب آلوده، علت اصلی عفونت های وبا هستند، هرچند نرم تنان صدف دار خام، میوه ها و سبزیجات نپخته و دیگر خوراکی ها نیز می توانند باکتری مربوط به وبا را داشته باشند. باکتری های وبا دارای دو دوره زندگی متمایز هستند – یکی در محیط و دیگری در بدن انسان.
باکتری های وبا در محیط
باکتری های وبا به طور طبیعی در آب های ساحلی ظاهر می شوند، جایی که آنها به جانوران ریزی که از خانواده خرچنگ ها هستند و کپوپد نامیده میشوند، متصل میشوند. این باکتری ها به واسطه میزبان خود منتقل میشوند و در سراسر جهان گسترش می یابند، زیرا این جانوران منبع تغذیه انواع خاصی از جلبک ها و پلانکتون هایی هستند که در هنگام افزایش دمای آب با سرعت بسیار بالایی رشد می کنند. رشد جلبک بیشتر توسط اوره موجود در فاضلاب و در کشاورزی تحریک میشود.
جهت مشاهده مقاله بهترین و با کیفیت ترین تجهیزات توانبخشی در خدمت شما! معرفی بالابر بیمار و صندلی انتقال بیمار کلیک کنید
باکتری های وبا در انسان
هنگامی که باکتری وبا وارد بدن انسان میشود، ممکن است خود فرد بیمار نشود، اما هنوز باکتری را در مدفوع خود منتقل می کند. هنگامی که مدفوع انسانی مواد غذایی و آب را آلوده می کند، هر دو می توانند زمینه های مناسبی برای رشد باکتری های وبا فراهم آورند. زیرا بیش از یک میلیون باکتری وبا – تقریبا مقداری که در یک لیوان آب آلوده یافت میشود – برای ایجاد بیماری مورد نیاز است، وبا معمولا از طریق تماس فردی منتقل نمی شود.
رایج ترین منابع آلودگی وبا، آب و انواع خاصی از غذاها، از جمله غذاهای دریایی، میوه ها و سبزیجات خام و غلات هستند.
- آب سطحی یا آب چاه. باکتری های وبا می توانند مدتی طولانی به صورت غیرفعال در آب غوطه ور باشند بنابراین چاه های عمومی آلوده بارها منابع شیوع بیماری وبا در وسعت زیاد بوده اند. به خصوص افرادی که در شرایط شلوغ بدون داشتن بهداشت مناسب زندگی میکنند، بیشتر در معرض خطر وبا هستند.
- غذاهای دریایی. خوردن غذاهای دریایی خام و یا با پخت اندک، به خصوص نرم تنان صدفدار، که از مکان های خاصی به وجود می آیند، می توانند شما را در معرض باکتری های وبا قرار دهند. اخیرا پیگیری موارد بیماری وبا در ایالات متحده به غذاهای دریایی خلیج مکزیک رسیده است.
- میوه ها و سبزیجات خام. میوه ها و سبزیجات خام و پوست نشده، بارها منبع عفونت های وبا در مناطقی بوده اند که وبا در آنجا شایع است. در کشورهای در حال توسعه، کودهای غیرگیاهی و یا آب های آبیاری که شامل فاضلاب خام هستند می توانند محصولات کشاوری را آلوده کنند.
- غلات. در مناطقی که وبا شایع است، غلاتی مانند برنج و ارزن که پس از پخت و پز آلوده می شوند و ممکن است در دمای اتاق چندین ساعت باقی بمانند تبدیل به محیطی برای رشد باکتری های وبا می شوند.
عوامل خطر
هر کسی مستعد ابتلا به بیماری وبا است، به استثنای نوزادانی که شیر مادرانی را میخورند که قبلا بیماری وبا را داشته اند. با این حال، عوامل خاصی می توانند شما را به این بیماری آسیب پذیرتر کنند یا احتمال بیشتری برای تجربه علائم و نشانه های شدید به وجود دارند. عوامل خطر برای وبا عبارتند از:
- شرایط بهداشتی ضعیف. در شرایطی که در آن حفظ بهداشت محیط – از جمله تأمین آب آشامیدنی – دشوار باشد، احتمال ابتلا به وبا وجود دارد. چنین شرایطی برای اردوگاه های پناهندگان، کشورهای فقیرنشین و مناطق ویران شده به خاطر قحطی، جنگ و یا بلایای طبیعی رایج است.
- کاهش یا عدم وجود اسید معده (هیپوکلریدریا یا آکلور هیدریا). باکتری های وبا در محیط اسیدی نمی توانند زنده بمانند و اسید معمولی معده اغلب به عنوان اولین خط دفاعی در برابر عفونت عمل میکند. اما افراد دارای کمبود اسید معده مانند کودکان، افراد مسن و افرادی که از آنتی اسیدها، مسدود کننده های H2 یا مهار کننده های پمپ پروتون استفاده میکنند- این خط دفاعی را ندارند، بنابراین بیشتر مستعد ابتلا به وبا هستند.
- زندگی با فرد آلوده. اگر با کسی که این بیماری را دارد زندگی میکنید، خطر ابتلا به آن به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
- داشتن گروه خونی O. به دلایلی که به طور کامل مشخص نیست، افراد مبتلا به گروه خونی O نسبت به افراد با سایر گروه های خونی، دو برابر احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری وبا دارند.
- غذاهای دریایی صدفدار خام یا با پخت اندک. اگرچه شیوع ویروس های وبا در مقیاس بزرگ دیگر در کشورهای صنعتی رخ نمیدهد، خوردن صدفداران از آب هایی که مشخص است حامل این باکتری ها هستند به میزان زیادی خطر شما را افزایش می دهد.
عوارض و پیامدهای وبا
جهت مشاهده مقاله ویژگی‌های دستگاه نگاتوسکوپ کلیک کنید
می تواند به سرعت به مرگ منجر شود. در موارد شدیدتر، از دست دادن سریع مقادیر زیاد مایعات و الکترولیت ها می تواند طی دو تا سه ساعت منجر به مرگ شود. در موارد نادر، افرادی که تحت درمان قرار نمی گیرند ممکن است به خاطر کم آبی و بی حالی چند روز پس از بروز اولین نشانه های بیماری وبا جان خود را از دست بدهند. اگر چه بی حالی و کم آبی شدید بدترین عوارض وبا هستند، مشکلات دیگری نیز میتوانند رخ دهند مشکلاتی نظیر:
- کاهش قند خون (هیپوگلیسمی). سطح قند خون (گلوکز) پایین – منبع اصلی انرژی بدن – ممکن است زمانی رخ دهد که افراد در غذا خوردن به شدت دچار مشکل میشوند. کودکان بیشتر در معرض خطر این پیامد هستند که می تواند باعث تشنج، ناخودآگاهی و حتی مرگ شود
- میزان پایین پتاسیم (هیپوکالمی). افراد مبتلا به وبا مقدار زیادی مواد معدنی، از جمله پتاسیم، در مدفوعشان از دست می دهند. سطوح پتاسیم بسیار پایین باعث اختلال در عملکرد قلب و عصب می شود که تهدید کننده زندگی است.
- نارسایی کلیه (کلیوی). هنگامی که کلیه ها توانایی پاکسازی خود را از دست می دهند، مقدار مایعات بیش از حد، مقداری از الکترولیت ها و مواد زائد در بدن شما تجمع می یابند که یک وضعیت احتمالا کشنده است. در افرادی که مبتلا به وبا هستند، نارسایی کلیه اغلب همراه با بی حالی است.
وبا در امریکا با کمترین موارد مربوط به مسافرت خارج از امریکا و یا غذاهای دریایی آلوده که به درستی طبخ نشده اند، نادر است.
در صورت سفر به منطقه ای که بیماری وبا شایع است، در صورتی که موارد احتیاط زیر را رعایت کنید، خطر ابتلا به بیماری وبا بسیار پایین خواهد بود:
- دست های خود را با آب و صابون بخصوص پس از توالت و قبل از خوردن غذا بشویید. حداقل ۱۵ ثانیه قبل از آب کشیدن، دستها را خوب بمالید. اگر صابون و آب در دسترس نیست، از ضدعفونی کننده دست با پایه الکل استفاده کنید.
- فقط آب آشامیدنی، از جمله آب بطری یا آبی که خودتان جوشانده اید یا ضد عفونی کرده اید، بنوشید. حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید. نوشیدنی های گرم به طور کلی بی خطر هستند، مثل نوشیدنی های کنسرو شده یا داخل بطری، اما قبل از باز کردن آنها، خارج از بطری ها را تمیز کنید. از اضافه کردن یخ به نوشیدنی های خود پرهیز کنید، مگر اینکه خودتان یخ را با استفاده از آب سالم تهیه کرده باشید.
- در صورت امکان غذاهایی را بخورید که به طور کامل پخته شده و گرم شده اند، از خریداری غذاهای خیابانی خودداری کنید. در صورتی که از غذاهای خیابانی خریداری کردید حتما در حضور خودتان تهیه شوند و داغ سرو کنید.
- از سوشی و همچنین ماهی و هرنوع غذا دریایی خام یا غذاهای دریایی که به درستی طبخ نشده اند، پرهیز کنید.
- از میوه ها و سبزیجاتی استفاده کنید که خودتان میتوانید آنها را پوست بگیرید مانند موز، پرتقال و آووکادو. از خوردن سالاد تهیه شده با میوه هایی که نمی توان آنها را پوست گرفت، مانند انگور و انواع توت ها خودداری کنید.
- مراقب خوردن خوراکی های لبنی، از جمله بستنی که اغلب آلوده است و شیر غیر پاستوریزه، باشید.
واکسن وبا
واکسن وبا برای بزرگسالانی که به مناطق تحت کنترل وبا سفر میکنند، موجود است. سازمان غذا و داروی امریکا اخیرا Vaxchora ، واکسن پیشگیری از وبا را تأیید کرده است. این واکسن دوز مایعی است که به صورت خوراکی حداقل ۱۰ روز قبل از سفر مصرف میشود. در بعضی از کشورها نیز واکسن های خوراکی وجود دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این واکسن، با پزشک یا بهداشت محلی خود تماس بگیرید. در نظر داشته باشید که هیچ کشوری به عنوان شرطی برای ورود، الزام ایمن سازی در برابر بیماری وبا را ندارد.
جهت مشاهده مقاله معرفی دستگاه آون آزمایشگاهی کلیک کنید
تشخیص
اگرچه در موارد شدید وبا، نشانه ها و علائم در مناطق شیوع بیماری، با علائم بیماری های دیگر اشتباه نمیشوند، تنها راه تایید بیماری، تشخیص این باکتری ها در نمونه مدفوع است. در حال حاضر آزمایشات تشخیص سریع وبا در دسترس هستند که به پزشکان در مناطق دور افتاده در تشخیص به موقع وبا کمک میکنند. تأیید سریع تر کمک می کند تا میزان مرگ و میر در شروع شیوع ویروس کاهش یابد و منجر به مداخلات به موقع سلامت عمومی برای کنترل شیوع بیماری می شود.
درمان
وبا نیاز به درمان فوری دارد زیرا این بیماری می تواند در عرض چند ساعت باعث مرگ شود.
- آبرسانی به بدن: هدف این درمان جایگزینی مایعات و الکترولیت های از دست رفته با استفاده از یک محلول ساده آبرسانی، یعنی محلول های آبرسان خوراکی (ORS) می باشد. محلول ORS به صورت پودر موجود است که می تواند در آب جوشیده یا آب معدنی حل شود. بدون آبرسانی به بدن، تقریبا نیمی از افراد مبتلا به وبا از بین می روند. با درمان، تعداد تلفات به کمتر از ۱ درصد می رسد.
- مایعات داخل وریدی (سرم). در طول یک دوره شیوع بیماری وبا، به اکثر افراد می توان تنها از طریق آبرسانی خوراکی کمک کرد، اما افرادی که به شدت دچار کم آبی بدن می شوند ممکن است نیاز به جایگزینی مایعات به صورت داخل وریدی داشته باشد.
- آنتی بیوتیک ها. در حالی که آنتی بیوتیک ها بخشی ضروری از درمان وبا نیستند، بعضی از این داروها می توانند میزان و مدت زمان اسهال مربوط به وبا را برای افرادی که به شدت بیمار هستند کاهش دهند.
- مکمل روی. تحقیقات نشان داده اند که روی میتواند باعث کاهش و کوتاه شدن دوره اسهال در کودکان مبتلا به بیماری وبا شود.
آمادگی برای مراجعه با پزشک
جهت مشاهده مقاله معرفی دستگاه آون آزمایشگاهی کلیک کنید
در صورت ابتلا به اسهال یا استفراغ شدید و یا سفر به کشوری که بیماری وبا شایع است، فورا به دنبال درمان باشید. اگر فکر میکنید ممکن است در معرض وبا قرار داشته باشید، اما علائم شما شدید نیستند، با پزشک خود تماس بگیرید. حتما به او بگوید که فکر می کنید بیماری شما ممکن است وبا باشد. برای کسب اطلاعات بیشتری که به شما کمک می کنند تا آماده ملاقات با پزشک شوید، در زیر نکاتی ارائه شده اند. از قبل اطلاعاتی در زمینه این بیماری جمع آوری کنید.
- محدودیت های پیش از ملاقات با پزشک. هنگامی که برای مراجعه به پزشک وقت میگیرید، در مورد هر گونه محدودیتی که باید در زمان پیش از مراجعه از آن پیروی کنید، سؤال کنید.
- سابقه علائم. هرگونه علائمی را که تجربه کرده اید و مدت زمان آنها را یادداشت کنید.
- اگر به تازگی در معرض منابع احتمالی وبا قرار گرفته اید به پزشک اطلاع دهید. پزشک شما حتما علاقه مند خواهد بود که بداند آیا اخیرا به خارج از کشور سفر کرده اید و این سوال را خواهد پرسید که به کجا سفر کرده اید.
- سابقه پزشکی. لیستی از اطلاعات مهم پزشکی خود، از جمله بیماری های دیگری که تحت درمان آنها هستید و داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی دیگری که در حال حاضر مصرف میکنید، تهیه کنید.
- سوالاتی از پزشک بپرسید. سوالات خود را از پیش یادداشت کنید تا وقت بیشتری برای ملاقات با پزشک خود داشته باشید.
لیست زیر سوالاتی را ارائه می دهد که باید در مورد وبا با پزشک خود مطرح کنید.
- آیا مبتلا به وبا هستم؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارند؟
- چه نوع آزمایشانی نیاز است انجام دهم؟
- چه روش درمانی را توصیه می کنید؟
- آیا داروهایی که استفاده خواهم کرد عوارض جانبی دارند؟
- چه موقع پس از شروع درمان احساس بهتری پیدا می کنم؟
- چقدر انتظار دارید بهبودی کامل انجام شود؟
- چه موقع می توانم به کار یا مدرسه بازگردم؟
- آیا در معرض خطر پیامدهای طولانی مدت در رابطه با وبا قرار دارم؟
- آیا من مسری هستم؟ چگونه می توانم خطر انتقال بیماری خود را به دیگران کاهش دهم.
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید از پزشک خود بپرسید، در حین ملاقات هر زمانی که سوالی برایتان پیش آمد، دریغ نکنید و بپرسید.
پزشک ممکن است سوالاتی را از شما بپرسد. برای پاسخ دادن به آنها آمادگی پیدا کنید تا زمان شما صرف نکات مهم دیگر شود. پزشک ممکن است چنین سوالاتی را بپرسد:
- چه علائمی دارید؟
- کجا و چه موقعی سفر کردید؟
- چه زمانی اولین علائم را تجربه کردید؟
- آیا اسهال آبکی هستید؟ چقدر شدید است؟
- آیا متوجه چیز غیرمعمول دیگری در ظاهر مدفوعتان شده است؟
- آیا استفراغ کرده اید؟ آیا علائم کم آبی بدن را تجربه کرده اید، مانند تشنگی شدید، گرفتگی عضلانی یا بی حالی؟
- آیا توانسته اید هر غذایی یا مایعی را که خورده اید کنترل کنید؟
- علائم و نشانه های دیگری دارید که نگران آنها باشید؟
- آیا اخیرا غذاهای دریایی خام مانند صدف خوراکی مصرف کرده اید؟
- آیا باردار هستید؟
- آیا میدانید گروه خونی شما چه نوعی است؟
- آیا برای سایر شرایط پزشکی تحت درمان هستید؟
- آیا در حال حاضر دارویی مصرف می کنید؟
کارهایی که پیش از ملاقات پزشک می توانید انجام دهید:
حتما هیدراته بمانید و مایعات زیادی مصرف کنید. برای اسهال و استفراغی که ممکن است وابسته به وبا باشد، نوشیدنی هایی مانند آب، آب میوه و نوشابه به اندازه کافی هم مایعات و هم الکترولیت ها را جایگزین نمی کنند. به جای اینها، از محلول آبرسانی خوراکی مانند Pedialyte استفاده کنید. در اکثر کشورهای در حال توسعه، می توانید بسته های محلول آبرسانی خوراکی (ORS) را که توسط سازمان بهداشت جهانی برای درمان اسهال و کم آبی بدن نوزادان مبتلا به بیماری وبا تایید شده اند، خریداری کنید. این پودر را در آب آشامیدنی تمیز و یا جوشانده بر اساس دستورالعمل های روی بسته پودر حل کنید. اگر هیچ نوع محلول خوراکی در دسترس نباشد، خودتان می توانید با ترکیب آب معدنی (حدود ۱ لیتر) یا آب جوشیده با ۶ قاشق چای خوری (حدود ۳۰ میلی لیتر) قند و یک دوم قاشق چای خوری (حدود ۲٫۵ میلی لیتر) نمک، این محلول را تهیه کنید.
